PSYCHSOZIALE DIENSTE WIEN

www.psd-wien.at

AVUSTURYA VİYANA TOPLUM RUH SAĞLIĞI HİZMETRLERİ

COMMUNİTY MENTAL HEALTH SERVİSCES İN VİENNA (PSD-WIEN)

Avusturya’nın Viyana kentindeki Toplum temelli ruh sağlığı modeli hakkında Psikiyatrist DrFriedrichSchmidl tarafından sunum yapıldı. Sunumda eskiden Viyana’da 2 adet büyük psikiyatri hastanesi olduğunu, bunun bir tanesinin Viyana’nın merkezinde olduğunu diğerinin 40 km uzakta olduğunu, toplumdan dışlanmış depo hastanelerde bulunan bu hastaların 1980li yıllarda 2 bine ulaşması neticesinde  1973’den başlayarak; İtalya ‘da Franco Basalgia’nın başlattığı reformu takiben bu alanda reforma gidildiği ve toplum temelli ruh sağlığı modeline uygun “SPA-psikososyal ambulatory services” (ayaktan hizmet veren psikososyal üniteler) bizdeki adıyla TRSM’lerin açıldığı bilgisi edinildi.SPAların açılış amacın topumdan dışlanan hastaların topluma kazandırılması ve damgalamanın önüne geçilmesidir.

Viyana yeni psikiyatri Modeli:

• Bölgesel psikiyatrik hizmet,
• Özenli, hastaya eşlik eden takip süreçleri,
• Farklılaştırılmış hizmetler,
• Genel hastane içinde psikiyatri servisleri,
• Ayaktan verilen rehabilitasyon hizmetleri (programlandırılmış gündüz hizmeti, barınma hizmeti, çalışma),
• Bütünleştirici ve yaygınlaştırılmış hizmetleri kapsar.

Viyana Toplum Ruh sağlığı Hizmetleri

• Viyana bölgesini kapsayan ayaktan, yatarak psikiyatrik tedavi ve psikososyal hizmetleri,
• Modern tıbbi tedavi ve sosyal psikiyatrik rehabilitasyon ile ihtiyaca yönelik psikososyal destekleri,
• Ruhsal hastalığı olan bireylerin yakınlarına yardım ve destek hizmetlerini sunar…

Viyana  1.766.746  nüfusa sahip olup;8 sağlık hizmet bölgesine ayrılmıştır. Her bölge yaklaşık 221.000 nüfusa sahiptir.1980 yılında ilk toplum ruh sağlığı merkezi açılmış olup; Viyana’da bu amaçla açılmış olan her bölgede 1 olmak üzere toplam 8 adet TRSM (SPA) bulunmaktadır. Şu anki durumda kapatılmış olan 2 psikiyatri hastanesi yerine, 8 bölgenin her birinde 1 SPA(TRSM) +genel hastanelere bağlı 8 ayrı bölgede ortalama 60 yataktan oluşan psikiyatri klinikleri bulunmaktadır. Bağımlılık tedavisine yönelik ayrıca ayaktan ve yataklı birimleri mevcuttur.

Tüm Viyana’da  7 gün 24 saat hizmet veren ayrıca bir psikiyatri acil ünitesi bulunmaktadır. Bu acil ünitesinde TRSM’lerde çalışan sağlık ekibi de  nöbet tutmaktadır. Böylece koordinasyon sağlanarak iletişim ağı kurulmuştur. Her Trsm bölgesinden 3 kişi, genel hastaneden 1 kişi acil ünite nöbetine girmektedir. 24 saat krize müdahale ekibi olarak ev ziyaretleri yapılabilmektedir. Bu acil ünitesinde haftasonu ve akşamları gerektiğinde hastalar evlerinde de ziyaret edilebilmekte ve akut sorunlar yerinde müdahale edilerek giderilebilmektedir. Ekipler ağırlıklı psikiyatrist, psikolog ve psikoterapistlerden oluşmaktadır. Sistemde hasta ve ailelerine hizmet veren çok sayıda dernek (sivil toplum kuruluşu) yer almaktadır.

SPA/Ayaktan hizmet veren psikosoyal üniteler(TRSM) İşlevleri:

• Tanı, tedavi, destek,
• Ayaktan sosyal psikiyatrik temel hizmetleri sunmak,
• Mobil psikiyatrik hizmetler,
• Rehabilitasyon planları,
• Krize müdahale,
• Sosyal,aile ve çevreye yönelik müdahalelerde bulunmak,
• Aile ve akraba,yakınlarına yönelik destek ve danışmanlık hizmeti vermek,
• Psikoeğitim,
• Multidisipliner ekiplerle  müdahale,
• Ev ziyaretleri ve birlikte eşlik eden hizmetler.

SPA Hizmet alanların tanı dağılımı ağırlıklı olarak  %39 şizofreni ve benzer psikotik bozukluklar, %27 ise duygudurum bozuklukları,% 15’i nörotik stresle bağlantılı hastalıklar, %10 kişilik davranış bozuklukları,%4 psikoaktif madde kullanımına bağlı mental bozukluklar, o ve %2 mental retardasyon, %2 organik mental bozukluklar,%1 diğer tanılar oluşturmaktadır.

SPA(TRSM)  Ekip:

4-5 psikiyatrist,1-2 klinik psikolog, 2-3 psikiyatrik hemşire, 2 sosyal çalışmacı, 3 destekleyici personel ve terapotik personel (TTZ), 1 idari personel toplam 12-16 personel çalışmaktadır. Psikiyatristlerden biri başhekim olarak çalışır. Personel ağırlığı bölgeden bölgeye hasta potansiyeli ve nüfusa göre değişebilir. 8 bölgede toplam 252 personel çalışmaktadır.

SPA( TRSM) gündüz hizmeti üzerine yapılandırılmıştır. 8 terapotik gündüz merkezi (gündüz hastanesi) bölgesel olarak SPA bünyelerinde hizmet verir. Ayrıca bir gündüz merkezi sadece Borderline kişilik bozukluklarına yönelik hizmet verir bu gündüz merkezi de psikoterapi enstitüsü içinde bulunmaktadır.

Viyana’daki TRSM’lerinde ev ortamının korunmasına ailelere danışmanlık ve eğitim hizmetinin verilmesine önem verilmektedir. Her TRSM’nde 12-15 hastaya hizmet veren gündüz hastanesi bulunmakta olup; hastalar gündüz yaşam alanlarında yemeklerine kendileri yaparak sosyalleşmekte ve yeti yıkımı engellenmektedir.

8 ayrı bölgedeki TRSM de 4140’ı bayan 3623’ü erkek olmak üzere toplam 7763 takipli hasta bulunmakta olup; bu sayıya 2015 yılında 1920 yeni  kayıtlı hasta eklenmiştir.

Açık kapı sisteminin (open door system) var olduğu Viyana’da; tüm psikiyatri servisleri açık servis şeklinde hizmet vermektedir. EKT tedavisi sadece üniversite hastanesinde uygulanabilmektedir. Tespit ve tecrit ise çok nadir uygulanmaktadır. Hastaların ortalama yatış süresi 16-19 gündür.

Tüm Viyana’da aynı zamanda ruh sağlığı sistemine bağlı; Geriatri Psikiyatri Merkezi de bulunmakta olup; bu merkezde bunamada (demans) erken tanı, tedavi, evde ziyaret, sosyal destek, aile eğitimi, beyin egzersizleri gibi hizmetler verilmektedir.

Çocuk ergenlere yönelik ayaktan poliklinik ve gündüz hastanesi hizmeti verilmektedir.18 yaşın altında çocuk ve ergenlere yönelik birimde ise; OKB, depresyon, kişilik bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi hastalıklar tedavi edilmektedir. Bu birimler gündüz hastanesi şeklinde çalışmakta olup, öğretmenler ile iş birliği içindedir.

Borderline kişilik bozukluğuna hizmet veren bir psikoterapi enstitüsü ve gündüz hastanesi bulunmakta olup, burada 15 kişilik gruplar halinde hastalar alınmakta ve 3 ay katılım zorunluluğu bulunmaktadır. Bu şekilde hastaların kendilerine ve çevrelerine zarar verme olasılığının en aza indirilmesi hedeflenmektedir.

Psikiyatrik erken rehabilitasyon Enstitüsü: Erken dönemde başlayan (20-25yaş) şizofreni hastaları için ayrı bir merkez bulunmaktadır. Burası gündüz hastanesi olarak çalışıp, tıbbi tedavileri yapılmaktadır. Erken dönemde hastaların teşhis edilmesi yeti yıkımının engellenmesi açısından önem arz etmektedir.

Psychiatric liaison services: Ruh sağlığı sisteminde Viyana çapında bulunan 29 evsizlerin kaldığı tesislere ve tüm Viyana çocuk ergen sosyal hizmetlerinde barınanların kriz anına müdahale edilmekte ve konsültasyon hizmeti verilmektedir.

Adli vakalar için ayrı 20 yataklı yüksek güvenlikli bir merkezde ayrıca hizmet vermektedir. İstemsiz yatışlar için ülkemizden farklı olarak hakimin hastaları hastanede 24 saat içinde ziyaret ettiği yatıp yatmayacağı ile ilgili kararı hastaları görerek verdiği bilgisine ulaşılmıştır.

Danışmanlık hizmeti: HELPDESK  (PSİ) :Gün boyu destek alabilecekleri telefon danışma hattı mevcut. Telefonlara TRSMde görevli sağlık çalışanları bakıyor. Bu hat gündüz çalışıyor.